SAMBUNGAN PECUTAN TERAKHIR - STPM 2012

LEMBANGAN SALIRAN. 

Jawab soalan-soalan yang ditinggalkan sebagai latihan. 

A) HAKISAN

Konsep/Tajuk	Huraian
Hakisan	Proses penghausan atau pengukiran muka bumi dengan pemindahan keluar oleh agen-agen seperti air mengalir dan ombak.
HAKISAN PERMUKAAN
Hakisan permukaan	Proses penghausan atau pengukiran muka bumi yang berlaku kerana pergerakan air di permukaan sebelum masuk ke dalam alur.
JENIS
1. Percikan hujan	Pencungkilan tanah di muka bumi yang disebabkan daya yang wujud dari titisan hujan.
2. Kepingan/Meluas	Kepingan tanah yang terhakis di permukaan yang homogen oleh larian permukaan.
3. Galir	Hakisan dari atas cerun ke bawah cerun dengan menghasilkan alur-alur yang kecil
4. Galur	Hakisan dari atas cerun ke bawah cerun dengan menghasilkan alur-alur yang besar.

HAKISAN DALAM ALUR
Konsep/Tajuk	Huraian
I. JENIS
1. Mendalam	Hakisan oleh tindakan sungai ke dasar.
2. Melebar	Hakisan oleh tindakan sungai ke tebing/sisi.
3. Mengundur/     memanjang	Hakisan oleh tindakan sungai di hulu atau di bahagian hilir semasa kejatuhan aras laut/ proses balik muda.
II. CARA
1. Hidraul	Kuasa pencungkilan tanah dalam alur oleh kuasa air mengalir itu sendiri tanpa bantuan beban.
2. Geseran/lelasan	Hakisan terhadap tebing dan dasar secara dilelas oleh beban yang dibawa dalam sungai
3. Lagaan	Hakisan yang berlaku antara beban yang dibawa oleh sungai apabila beban-beban itu berlaga antara satu sama lain.
4. Larutan	Hakisan dalam alur yang berlaku apabila tanah dalam alur itu terlarut apabila air sungai mengalir terutamanya di kawasan batu kapur atau kawasan tanah liat.
III. FAKTOR YANG MEMPENGARUHI HAKISAN
1. Halaju air	Semakin deras /laju aliran air kadar hakisan meningkat.
2. Kecerunan	Semakin curam, halaju tinggi maka kadar hakisan meningkat .
3. Bentuk alur /     Geometri sungai	Sungai semakin lurus kadar hakisan meningkat. Bahagian cekung sungai , kadar hakisan meningkat.
4. Jenis batuan	Batuan yang keras seperti batuan igneus sukar dihakis. Kawasan batuan kapur, kadar hakisan meningkat.
5. Bahan Muatan	Semakin banyak muatan dalam sungai kadar hakisan secara lelasan akan meningkat.
IV.BENTUK MUKA BUMI HASIL HAKISAN SUNGAI
1. Air terjun	Air terjun terbentuk apabila aliran air yang berubah gradien secara tiba-tiba akibat daripada kadar hakisan yang berbeza dalam alur tersebut.
2.Jeram	Bentuk muka bumi yang terhasil kerana hakisan di dasar terhadap batuan yang berbeza kekerasan secara menegak . Batuan keras yang tertonjol membentuk jeram di dasar sungai.
3. Lubuk sungai	Hakisan di dasar sungai melalui pusaran air terhadap batuan yang merekah atau lembut di dasar sungai.
4. Lurah bentuk     “V”	Akibat sungai yang bersaliran deras di hulu menjalankan hakisan mendalam / dasar  membentuk lurah bentuk “ V “

B) PENGANGKUTAN

   

Konsep/Tajuk	Huraian
Pengangkutan	Pemindahan bahan-bahan terluluhawa/terhakis dari satu tempat ke tempat yang lain oleh agen seperti air mengalir,sungai dan ombak.

PENGANGKUTAN SUNGAI
I. CARA PENGANGKUTAN SUNGAI
1. Golekan	Bahan –bahan yang bundar dan besar yang digerakkan di dasar sungai.
2. Loncatan/seltasi	Butiran-butiran batuan yang kecil seperti batu lada dan pasir kasar yang  dijulangkan oleh arus sungai sebelum jatuh semula akibat tarikan graviti dalam alur.
3. Ampaian	Bahan-bahan mendak yang halus dan ringan seperti tanah liat dan kelodak digerakkan secara terampai-ampai dalam air.
4. Apungan	Bahan-bahan yang mempunyai ketumpatan yang rendah di angkut di permukaan air secara terapung-apung.
5. Larutan	Batuan yang bersifat larut dalam air seperti batu kapur dan garam batuan akan terlarut dalam sungai dan diangkut dalam bentuk larutan.
II. FAKTOR-FAKTOR MEMPENGARUHI PENGANGKUTAN SUNGAI
1. Isipadu	Semakin banyak isipadu air semakin tinggi kadar pengangkutan sungai, contohnya semasa banjir.
2. Saiz bahan	Batuan yang berat dan besar akan digerakkan secara golekan, yang sederhana secara loncatan dan saiz halus secara ampaian.
3. Cerun	Semakin curam halaju tinggi dan kadar pengangkutan juga tinggi.
4. Halangan	Halangan seperti akar atau binaan di sepanjang sungai akan menyebabkan kadar pengangkutan sungai rendah.
5. Bentuk Alur	Alur berbentuk ‘V’, tumpuan tenaga yang kuat di dasar maka kadar pengangkutan secara loncatan tinggi, alur berbentuk ‘ U’ tumpuan tenaga berkurangan pengangkutan cara ampaian dan apungan banyak berlaku.

C)  PEMENDAPAN

Konsep/tajuk	Huraian
Pemendapan	Proses yang berlaku apabila bahan - bahan muatan menjadi pegun, terlonggok dan tidak diangkut lagi oleh agen-agen seperti air mengalir, sungai dan ombak.
PEMENDAPAN SUNGAI
I. FAKTOR-FAKTOR MEMPENGARUHI PEMENDAPAN SUNGAI
1. Isipadu	Peningkatan isipadu air, kadar pemendapan juga meningkat di bahagian tebing sungai.
2. Bahan muatan	Jumlah bahan muatan yang banyak - menyebabkan keupayaan mengangkut berkurangan dan kadar pemendapan meningkat.
3. Kecerunan	Semakin curam alur kadar pemendapan berkurangan, semakin landai alur kadar pemendapan akan meningkat.
4. Bentuk alur	Kadar pemendapan tinggi di bahagian cembung sungai kerana kuasa mengangkut terhalang.
5. Halangan	Semakin banyak halangan seperti akar pokok atau binaan kadar pemendapan akan bertambah kerana proses pengangkutan terhalang.
II. BENTUK MUKA BUMI HASIL PEMENDAPAN SUNGAI
1. Dataran Banjir/      Mendap	Bentuk muka bumi yang terhasil di tebing sungai akibat longgokan bahan-bahan yang termendap akibat limpahan air sungai di kedua-dua belah tebing sungai.
2. Tasik Ladam	Terbentuk kerana pemendapan di bahagian likuan sungai yang terpenggal.
3. Tetambak	Longgokan bahan-bahan yang lebih kasar di bahagian tebing sungai semasa limpahan sungai berlaku.

CONTOH –CONTOH SOALAN HASIL TINDAKAN SUNGAI

1.     a)     Apakah yang dimaksudkan profil rentas sungai dan profil panjang sungai?                                                [5]

               

PROFIL RENTAS SUNGAI	Bentuk sungai yang dilihat dari tebing ke tebing sesebuah sungai  dan dilihat dari pandang depan.
PROFIL PANJANG SUNGAI	Bentuk sungai yang dilihat dari hulu ke hilir sesebuah sungai dan dilihat dari pandang sisi.

        b)    Huraikan faktor yang mempengaruhi halaju sungai . [10]                                                                                                                         

Isi	Huraian
1. Kecerunan	Semakin curam - halaju semakin tinggi.
2. Halangan	Halangan seperti tumbuhan atau binaan akan memperlahankan halaju.
3. Isipadu	Hujan yang lebat meningkatkan isipadu dan halaju air meningkat.
4. Beban	Jumlah beban yang banyak akan mengurangkan halaju air.
5. Bentuk alur	Aliran sungai yang lurus meningkatkan halaju air

       

    

    c)     Jelaskan kesan proses pemendapan sungai terhadap aktiviti manusia.                                                      [10]

Kesan/bentuk	Aktiviti
1.Dataran mendap	Pertanian –tanih alluvium – subur. Akuakultur- buat kolam ikan .
2. Tasik Ladam	Akuakultur – ternak ikan dalam sangkar. Rekreasi – aktiviti air seperti kayak, memancing.
3. Tetambak	Petempatan – untuk mendirikan rumah – bebas banjir. Pengangkutan – bina jalan raya – bebas banjir.
4. Delta	Pertanian – tanih alluvium – subur  - padi, kelapa.
5. Beting pasir	Perlombongan – pasir

2.     a)     i) Apakah yang dimaksudkan dengan kepadatan saliran.   [3]

                __________________________________________________________________

                __________________________________________________________________

                __________________________________________________________________

                ii) Tunjukkan bagaimana kepadatan saliran dikira.        [4]

                  

            __________________________________________________________________

                __________________________________________________________________

b)       Mengapakah kepadatan saliran berbeza-beza antara satu lembangan dengan

        lembangan yang lain.     [8]

                

Faktor/Isi	Huraian
1. Hujan/Isipadu	Hujan yang lebat meningkatkan pembentukan alur-alur sungai. Kepadatan sungai tinggi
2.Tanah rata /             bukit bukau.	Kawasan yang berbukit bukau menghasilkan banyak alur-alur sungai menuruni cerun- kepadatan tinggi. Tanah pamah menghadkan pembentukan alur – kepadatan rendah.
3. Litupan     tumbuhan	Tumbuhan yang padat mengurangkan larian permukaan , meningkatkan resapan – kepadatan rendah.
4. Kekerasan      batuan	Batuan yang keras sukar dihakis – kepadatan rendah Batu yang telap air resapan tinggi - kepadatan rendah Batu yang lembut mudah terhakis – kepadatan tinggi.

        c)     Jelaskan bagaimana aktiviti manusia boleh mengubah kepadatan saliran di sesuatu kawasan.              [10]

Aktiviti	Huraian
1. Pertanian	Pembinaan parit /terusan – kepadatan meningkat
2. Pembalakan	Pendedahan permukaan bumi – meningkatkan pembentukan alur – kepadatan meningkat.
3. Perlombongan	Mewujudkan tasik/takungan air – timbus sungai – kepadatan menurun
4. Empangan	Alur sungai tenggelam – kepadatan rendah
5. Kerja melurus     sungai	Alur sungai menjadi pendek -kepadatan rendah.

 

3.   Berdasarkan kajian yang dijalankan di mana-mana bahagian sungai :

        a)     Terangkan tiga cara mengesan pencemaran di sungai tersebut.          [3]

   

Isi	Huraian
Tempat
1. Pemerhatian	Warna air sungai
2. Pengukuran/             Ujian	-Kertas litmus – pH – kesan asid atau alkali -Kertas turas – mengukur kelodak
3.Petunjuk biologi	Kehadiran kehidupan air – ikan
4. Deria	Bau air

b)       Namakan empat bahan yang mencemarkan sungai tersebut.    [4]

1.       sisa organik – najis,

2.       sisa toksik- logam

3.       bahan enap cemar – kelodak,pasir ,liat

4.       mikrorgnisma – e-coli, f-coli

5.       detergen-sabun pencuci

c)       Huraikan tiga punca yang menyebabkan pencemaran di tempat tersebut.     [6]

Isi	Huraian/punca
1. Sisa organik	Punca dari kawasan pertanian, ladang ternakan dan sisa domestik.
2. Sisa toksik	Kawasan industri pemprosesan- kilang baja, kilang cat
3. Enap cemar	Pembalakan, pertanian , perlombongan, pembinaan
4. Mikoroganisma	Kawasan pelupusan sampah dan domestic
5.Detergen/ bahan     pencuci.	Aktiviti pencucian

d)       Terangkan tiga kesan pencemaran sungai terhadap alam sekitar di kawasan tersebut.  [6]

Kesan	Huraian
1. Bekalan air
2. Penangkapan        ikan
3. Banjir
4. Ekosistem     Akuatik

e)       Cadangkan tiga langkah untuk mengurangkan kesan pencemaran sungai tersebut.[6]

                                                                                                                                                                                                

Langkah	Huraian
1. Rawatan air
2. Kempen       kesedaran
3. Denda